ΑΓΧΟΣ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

Ελένη Κατσάμπα, MSc, Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής κατεύθυνσης, Συνεργάτης του Παν/μιου Αθηνών και της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής του Νοσ/κομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία»

Τι είναι το άγχος των εξετάσεων;

Το άγχος των εξετάσεων περιγράφεται ως μια ειδική περίπτωση γενικευμένου άγχους ή ένα είδος κοινωνικού άγχους που προκύπτει από την ανησυχία του φοιτητή ή του μαθητή μια πιθανή αποτυχία. Η έντονη ανησυχία που αισθάνεται το άτομο αποτελεί κύριο στοιχείο του άγχους εξετάσεων και σχετίζεται σταθερά αρνητικά με την επίδοση.

Πού οφείλεται;

Αν αποκλείσουμε το άγχος που οφείλεται σε ελλιπή προετοιμασία, σε ψυχολογικό επίπεδο το άγχος οφείλεται κυρίως σε σκέψεις και εικόνες που μας έρχονται στο νου και μας επηρεάζουν αρνητικά

Συνήθεις αιτίες άγχους εξετάσεων:

¨     Υψηλές προσδοκίες ή/και πίεση από αγαπημένα πρόσωπα

π.χ. «Θα απογοητεύσω τους γονείς μου»

¨     Αρνητικές παρελθοντικές εμπειρίες σε εξετάσεις

π.χ. «Πάλι θα τα κάνω θάλασσα όπως στο μάθημα Χ»

¨     Φόβος αποτυχίας/Αλυσίδα αρνητικών σκέψεων

π.χ. «Ό,τι και να κάνω δεν θα τα καταφέρω»

π.χ. «Αν δεν περάσω στο πανεπιστήμιο, δε θα αξίζω»

Πόσο συχνά εμφανίζεται;

Από διάφορες επιδημιολογικές μελέτες καταδεικνύεται πως το άγχος για τις εξετάσεις και τη σχολική επίδοση αφορά σε γενικές γραμμές το ένα τρίτο των παιδιών που φοιτούν στο σχολείο. Ιδιαίτερα υψηλό είναι το άγχος που βιώνουν οι μαθητές και οι μαθήτριες που ετοιμάζονται για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η πίεση για επιτυχία που τους ασκείται είναι πολύ μεγάλη, ενώ η υποστήριξη που έχουν συνήθως δεν είναι αρκετή με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε δυσπροσαρμοστικές στρατηγικές αντιμετώπισης της κατάστασης.

Το άγχος των εξετάσεων είναι ιδιαίτερα αυξημένο και στον φοιτητικό πληθυσμό και αποτελεί μια από τις κυριότερες δυσκολίες που αναφέρουν οι Έλληνες φοιτητές.

Τι συμπτώματα προκαλεί;

Το άγχος εξετάσεων προκαλεί αλλαγές σε επίπεδο γνωστικό, συναισθηματικό, σωματικό και συμπεριφορικό.

Για παράδειγμα

Ενδεικτικά Συμπτώματα του άγχους

¨     Σωματικό επίπεδο: εφίδρωση, ενοχλήσεις στο στομάχι, στεγνό στόμα, ταχυκαρδία, ζαλάδα, ένταση μυών, πονοκέφαλοι, δύσπνοια, διαταραχές στον ύπνο κ.ά.

¨     Νοητικές-Γνωστικές λειτουργίες: αρνητικές σκέψεις, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, προβλήματα μνήμης, «black out»,, υπερτίμηση της σοβαρότητας της κατάστασης, υποτίμηση ατομικών ικανοτήτων, επικέντρωση στην αποτυχία, μείωση της απόδοσης κ.ά.

¨     Συναισθηματική κατάσταση: αίσθημα συνεχούς ανησυχίας, εξάντληση και κούραση, αρνητική διάθεση, υπερδιέγερση, φόβος, ευερεθιστότητα κ.ά.

¨     Συμπεριφορά: μειωμένη όρεξη ή υπερκατανάλωση τροφής, αποφυγή, απόσυρση, σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς, ακινητοποίηση, παραίτηση από το διάβασμα, κ.ά.

Ποιες είναι οι συνέπειες;

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι μαθητές με υψηλό βαθμό άγχους αποδίδουν λιγότερο καλά από όσους έχουν χαμηλό βαθμό άγχους, κυρίως όταν οι συνθήκες των εξετάσεων είναι πολύ πιεστικές. Σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαφορά παίζει η εστίαση της προσοχής. Το αγχώδες άτομο εστιάζει συχνά την προσοχή του σε εσωτερικές σκέψεις που αφορούν την αυτοεκτίμησή του ή αντίστοιχα την υποτίμηση του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ανταποκριθεί στις υψηλές απαιτήσεις των δύσκολων θεμάτων που απαιτούν μεγάλη προσοχή. Το άγχος των εξετάσεων επιδρά όχι μόνο στην επίδοση αλλά και στην ψυχική υγεία των μαθητών, αφού έχει βρεθεί ότι συσχετίζεται με υψηλά επίπεδα γενικευμένου άγχους, κατάθλιψης, ανησυχίας αλλά και με σημαντική απώλεια της αυτοεκτίμησης.

Πότε το άγχος εξετάσεων γίνεται πρόβλημα;

Το άγχος εξετάσεων είναι φυσιολογικό.

Η ελπίδα που μπορεί να έχει κανείς να μη βιώσει καθόλου φόβο για τις εξετάσεις είναι μη ρεαλιστική. Ο φόβος πριν ή κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης είναι

¤     φυσιολογικός και

¤     μπορεί μέσα σε κάποια όρια να ενισχύσει την επίδοση.

Ο φόβος για τις εξετάσεις γίνεται πρόβλημα όταν βλάπτει ουσιαστικά την ικανότητα για επίδοση και προκαλεί στο άτομο πίεση και άγχος που το κάνουν να υποφέρει.